1. CELE KSZTAŁCENIA W ZAWODZIE

Absolwent szkoły kształcącej w zawodzie wiertacz powinien być przygotowany do wykonywania następujących zadań zawodowych:

1. wykonywania prac związanych z montażem i demontażem urządzeń wiertniczych;
2. dobierania technologii, narzędzi i osprzętu do wykonania prac wiertniczych;
3. obsługiwania urządzeń stosowanych w procesie wiercenia;
4. wykonywania rurowania i uszczelniania otworu wiertniczego.

2. EFEKTY KSZTAŁCENIA

Do wykonywania wyżej wymienionych zadań zawodowych niezbędne jest osiągnięcie zakładanych efektów kształcenia, na które składają się:

1. efekty kształcenia wspólne dla wszystkich zawodów;

   (BHP). Bezpieczeństwo i higiena pracy
   Uczeń:

   1. rozróżnia pojęcia związane z bezpieczeństwem i higieną pracy, ochroną przeciwpożarową, ochroną środowiska i ergonomią;
   2. rozróżnia zadania i uprawnienia instytucji oraz służb działających w zakresie ochrony pracy i ochrony środowiska w Polsce;
   3. określa prawa i obowiązki pracownika oraz pracodawcy w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy;
   4. przewiduje zagrożenia dla zdrowia i życia człowieka oraz mienia i środowiska związane z wykonywaniem zadań zawodowych;
   5. określa zagrożenia związane z występowaniem szkodliwych czynników w środowisku pracy;
   6. określa skutki oddziaływania czynników szkodliwych na organizm człowieka;
   7. organizuje stanowisko pracy zgodnie z obowiązującymi wymaganiami ergonomii, przepisami bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej i ochrony środowiska;
   8. stosuje środki ochrony indywidualnej i zbiorowej podczas wykonywania zadań zawodowych;
   9. przestrzega zasad bezpieczeństwa i higieny pracy oraz stosuje przepisy prawa dotyczące ochrony przeciwpożarowej i ochrony środowiska;
   10. udziela pierwszej pomocy poszkodowanym w wypadkach przy pracy oraz w stanach zagrożenia zdrowia i życia.

   (PDG). Podejmowanie i prowadzenie działalności gospodarczej
   Uczeń:

   1. stosuje pojęcia z obszaru funkcjonowania gospodarki rynkowej;
   2. stosuje przepisy prawa pracy, przepisy prawa dotyczące ochrony danych osobowych oraz przepisy prawa podatkowego i prawa autorskiego;
   3. stosuje przepisy prawa dotyczące prowadzenia działalności gospodarczej;
   4. rozróżnia przedsiębiorstwa i instytucje występujące w branży i powiązania między nimi;
   5. analizuje działania prowadzone przez przedsiębiorstwa funkcjonujące w branży;
   6. inicjuje wspólne przedsięwzięcia z różnymi przedsiębiorstwami z branży;
   7. przygotowuje dokumentację niezbędną do uruchomienia i prowadzenia działalności gospodarczej;
   8. prowadzi korespondencję związaną z prowadzeniem działalności gospodarczej;
   9. obsługuje urządzenia biurowe oraz stosuje programy komputerowe wspomagające prowadzenie działalności gospodarczej;
   10. planuje i podejmuje działania marketingowe prowadzonej działalności gospodarczej;
   11. optymalizuje koszty i przychody prowadzonej działalności gospodarczej.

   (JOZ). Język obcy ukierunkowany zawodowo
   Uczeń:

   1. posługuje się zasobem środków językowych (leksykalnych, gramatycznych, ortograficznych oraz fonetycznych), umożliwiających realizację zadań zawodowych;
   2. interpretuje wypowiedzi dotyczące wykonywania typowych czynności zawodowych artykułowane powoli i wyraźnie, w standardowej odmianie języka;
   3. analizuje i interpretuje krótkie teksty pisemne dotyczące wykonywania typowych czynności zawodowych;
   4. formułuje krótkie i zrozumiałe wypowiedzi oraz teksty pisemne umożliwiające komunikowanie się w środowisku pracy;
   5. korzysta z obcojęzycznych źródeł informacji.

   (KPS). Kompetencje personalne i społeczne
   Uczeń:

   1. przestrzega zasad kultury i etyki;
   2. jest kreatywny i konsekwentny w realizacji zadań;
   3. przewiduje skutki podejmowanych działań;
   4. jest otwarty na zmiany;
   5. potrafi radzić sobie ze stresem;
   6. aktualizuje wiedzę i doskonali umiejętności zawodowe;
   7. przestrzega tajemnicy zawodowej;
   8. potrafi ponosić odpowiedzialność za podejmowane działania;
   9. potrafi negocjować warunki porozumień;
   10. współpracuje w zespole.

   (OMZ). Organizacja pracy małych zespołów (wyłącznie dla zawodów nauczanych na poziomie technika)
   Uczeń:

   1. planuje pracę zespołu w celu wykonania przydzielonych zadań;
   2. dobiera osoby do wykonania przydzielonych zadań;
   3. kieruje wykonaniem przydzielonych zadań;
   4. ocenia jakość wykonania przydzielonych zadań;
   5. wprowadza rozwiązania techniczne i organizacyjne wpływające na poprawę warunków i jakość pracy;
   6. komunikuje się ze współpracownikami.
2. efekty kształcenia wspólne dla zawodów w ramach obszaru mechanicznego i górniczo-hutniczego, stanowiące podbudowę do kształcenia w zawodzie lub grupie zawodów PKZ(MG.e);

   PKZ(MG.e) Umiejętności stanowiące podbudowę do kształcenia w zawodach: wiertacz, górnik eksploatacji podziemnej, górnik eksploatacji otworowej, górnik odkrywkowej eksploatacji złóż, technik wiertnik, technik górnictwa podziemnego, technik górnictwa otworowego, technik górnictwa odkrywkowego

   Uczeń:

   1. rozpoznaje minerały i skały oraz charakteryzuje budowę geologiczną Ziemi;
   2. rozróżnia rodzaje skał, określa ich budowę i właściwości;
   3. rozróżnia procesy technologiczne wydobycia kopalin;
   4. stosuje programy komputerowe wspomagające wykonywanie zadań.
3. efekty kształcenia właściwe dla kwalifikacji wyodrębnionej w zawodzie wiertacz opisane w części II:

   MG.08. Wykonywanie prac wiertniczych

   1. Montaż i demontaż urządzeń wiertniczych

   Uczeń:

   1. rozpoznaje typy urządzeń wiertniczych;
   2. korzysta z dokumentacji technicznej montażu i demontażu urządzeń wiertniczego;
   3. wykonuje prace montażowe i demontażowe urządzeń wiertniczych;
   4. przestrzega zasad komunikowania się w trakcie wykonywania prac montażowych i demontażowych;
   5. rozpoznaje rodzaje zawiesi i określa ich zastosowanie;
   6. ocenia stan techniczny zawiesi i dokonuje ich konserwacji;
   7. przestrzega zasad montażu systemów napędowych i płuczkowych;
   8. przestrzega zasad przemieszczania i składowania elementów rurowych, narzędzi i osprzętu wiertniczego;
   9. określa zagrożenia występujące podczas prac montażowych i demontażowych, załadowczych i wyładowczych.

   2. Obsługiwanie i konserwacja urządzeń wiertniczych

   Uczeń:

   1. określa wymagania techniczne dotyczące działania pomp płuczkowych, urządzeń przeciwerupcyjnych, stołu wiertniczego i wiertniczego napędu górnego (ang. top drive);
   2. ocenia sprawność techniczną narzędzi i osprzętu wiertniczego oraz urządzeń do sporządzania i oczyszczania płuczki wiertniczej;
   3. ocenia stan techniczny maszyn i urządzeń dźwigowych oraz liny wiertniczej;
   4. określa parametry pracy maszyn i urządzeń wiertniczych.

   3. Dobieranie sprzętu do wykonywania prac wiertniczych

   Uczeń:

   1. posługuje się geologiczno-technicznym projektem otworu;
   2. charakteryzuje narzędzia wiertnicze i elementy przewodu wiertniczego;
   3. określa zastosowanie narzędzi i poszczególnych elementów przewodu wiertniczego;
   4. dobiera elementy zestawu przewodu wiertniczego;
   5. ocenia stan techniczny elementów przewodu wiertniczego;
   6. określa rodzaj i wielkość połączeń gwintowych;
   7. ocenia stan techniczny świdrów i koronek wiertnicznych;
   8. dobiera optymalne parametry wiercenia;
   9. uczestniczy w wykonaniu testu zwiercalności.

   4. Monitorowanie działania urządzeń kontrolno-pomiarowych

   Uczeń:

   1. charakteryzuje budowę oraz określa przeznaczenie urządzeń kontrolno-pomiarowych;
   2. kontroluje wskazania urządzeń kontrolno-pomiarowych stosowanych w procesie wiercenia;
   3. odczytuje i interpretuje dane uzyskane z przyrządów kontrolno-pomiarowych;
   4. kontroluje poziom płuczki w zbiornikach;
   5. wykonuje pomiary z zastosowaniem inklinometru wrzutowego;
   6. posługuje się przyrządami do wykrywania gazów toksycznych i wybuchowych.

   5. Sporządzanie płuczek wiertniczych i zaczynów cementowych

   Uczeń:

   1. określa rodzaje i przeznaczenie płuczek wiertniczych;
   2. określa zastosowanie obiegów płuczki wiertniczej;
   3. określa przeznaczenie zaczynów uszczelniających i cieczy technologicznych;
   4. sporządza płuczki wiertnicze i zaczyny uszczelniające;
   5. dokonuje pomiarów parametrów płuczek wiertniczych i zaczynów cementowych;
   6. wykonuje obliczenia dotyczące gęstości płuczki wiertniczej, ciśnienia hydrostatycznego i złożowego;
   7. reguluje parametry płuczki wiertniczej i zaczynu uszczelniającego.

   6. Wykonywanie rurowania i cementowania otworów wiertniczych

   Uczeń:

   1. dobiera elementy wgłębnej i napowierzchniowej konstrukcji otworu wiertniczego na podstawie projektu;
   2. przestrzega procedur przygotowania rur okładzinowych przed zapuszczeniem do otworu wiertniczego;
   3. przestrzega zasad przygotowania otworu wiertniczego do rurowania i cementowania zgodnie z ustalonymi procedurami;
   4. przestrzega procedur dotyczących stosowania metod cementowania rur okładzinowych;
   5. przestrzega procedur wykonania docementowania pod ciśnieniem;
   6. przestrzega procedur dotyczących wykonania prób ciśnieniowych zacementowanych rur okładzinowych.

   7. Wykonywanie czynności związanych z dowiercaniem i udostępnianiem horyzontów produktywnych

   Uczeń:

   1. rozróżnia zakres prac wiertniczych wykonywanych podczas dowiercania;
   2. określa wpływ płuczki wiertniczej na strefę przyotworową;
   3. charakteryzuje rodzaje i zasadę działania perforatorów;
   4. charakteryzuje metody intensyfikacji przypływu płynu złożowego do otworu wiertniczego;
   5. określa metody opróbowania otworów wiertniczych;
   6. określa metody wywołania produkcji;
   7. określa metody likwidacji otworów wiertniczych;
   8. rozróżnia urządzenia stosowane podczas wykonywania szczelinowania i kwasowania.

   8. Rozpoznawanie zagrożeń oraz likwidowanie awarii wiertniczych

   Uczeń:

   1. określa pojęcie awarii wiertniczej i komplikacji wiertniczej;
   2. ocenia możliwości wystąpienia awarii wiertniczych i sposoby zapobiegania;
   3. dobiera metody likwidacji awarii wiertniczych;
   4. rozpoznaje narzędzia ratunkowe i określa warunki ich użycia;
   5. określa objawy i przyczyny wystąpienia erupcji wstępnej;
   6. określa procedury zamknięcia wylotu otworu wiertniczego po ogłoszeniu alarmu;
   7. charakteryzuje metody przywracania równowagi ciśnień w otworze wiertniczym.

3. WARUNKI REALIZACJI KSZTAŁCENIA W ZAWODZIE

Szkoła podejmująca kształcenie w zawodzie wiertacz powinna posiadać następujące pomieszczenia dydaktyczne:

1. pracownię mechaniczną, wyposażoną w: stanowiska komputerowe (jedno stanowisko dla dwóch uczniów) z drukarką, ze skanerem, z projektorem multimedialnym oraz z oprogramowaniem do sporządzania rysunku technicznego i projektowania, filmy dydaktyczne i plansze dotyczące obsługi maszyn i urządzeń wiertniczych, modele oraz instrukcje obsługi maszyn i urządzeń wiertniczych, normy dotyczące zasad wykonywania rysunku technicznego, przyrządy pomiarowe (jeden komplet dla dwóch uczniów), zestaw elementów automatyki wiertniczej, schematy maszyn i urządzeń elektrycznych, próbki materiałów konstrukcyjnych, dokumentacje techniczne maszyn i urządzeń wiertniczych, poradniki obsługi maszyn i urządzeń wiertniczych i katalogi maszyn i urządzeń wiertniczych;
2. pracownię geologiczno-geofizyczną, wyposażoną w: stanowisko komputerowe dla nauczyciela z dostępem do Internetu, z drukarką, ze skanerem oraz z projektorem multimedialnym, filmy dydaktyczne dotyczące diagnostyki minerałów i skał, badań geologiczno-geofizycznych, zbiór skał i minerałów, eksponaty rdzeni wiertniczych, odczynniki i wskaźniki chemiczne do diagnostyki minerałów i skał, modele i schematy sond geofizycznych, wykresy profilowań geofizycznych, plansze ilustrujące budowę oraz zasady eksploatacji maszyn i urządzeń wiertniczych oraz modele maszyn i urządzeń wiertniczych instrukcje i poradniki obsługi maszyn i urządzeń wiertniczych, katalogi maszyn i urządzeń wiertniczych;
3. pracownię technologii wiertniczej, wyposażoną w: stanowisko komputerowe, z drukarką, ze skanerem oraz z projektorem multimedialnym, filmy dydaktyczne dotyczące narzędzi i osprzętu wiertniczego, narzędzia i osprzęt wiertniczy, elementy przewodu wiertniczego, schematy technologiczne, schematy maszyn, urządzeń, narzędzi, osprzętu wiertniczego, instrukcje obsługi maszyn i urządzeń wiertniczych, normy dotyczące badań właściwości cieczy technologicznych, dokumentacje techniczne maszyn i urządzeń wiertniczych, przyrządy kontrolno-pomiarowe do określania właściwości cieczy technologicznych, plansze ilustrujące budowę oraz zasady eksploatacji maszyn i urządzeń wiertniczych;
4. warsztaty szkolne, w których powinny być zorganizowane następujące stanowiska: obróbki ręcznej i mechanicznej, obróbki plastycznej i cieplnej, spawania elektrycznego i gazowego, kontroli jakości.

Kształcenie praktyczne może odbywać się w: pracowniach i warsztatach szkolnych, placówkach kształcenia ustawicznego, placówkach kształcenia praktycznego oraz przedsiębiorstwach prowadzących prace wiertnicze.

4. Minimalna liczba godzin kształcenia zawodowego¹⁾

¹⁾ W szkole liczbę godzin kształcenia zawodowego należy dostosować do wymiaru godzin określonego w przepisach w sprawie ramowych planów nauczania w szkołach publicznych, przewidzianego dla kształcenia zawodowego, zachowując minimalną liczbę godzin wskazanych w tabeli odpowiednio dla efektów kształcenia: wspólnych dla wszystkich zawodów i wspólnych dla zawodów w ramach obszaru kształcenia stanowiących podbudowę do kształcenia w zawodzie lub grupie zawodów oraz właściwych dla kwalifikacji wyodrębnionych w zawodzie.