1. CELE KSZTAŁCENIA W ZAWODZIE

Absolwent szkoły kształcącej w zawodzie technik transportu kolejowego powinien być przygotowany do wykonywania następujących zadań zawodowych:

1. organizowania oraz prowadzenia ruchu pociągów na szlakach i posterunkach ruchu;
2. obsługiwania urządzeń sterowania ruchem kolejowym i łączności;
3. nadzorowania i koordynowania pracy przewoźników na terenie stacji kolejowej;
4. planowania i organizowania pasażerskich i towarowych przewozów kolejowych oraz zarządzania taborem kolejowym;
5. przygotowania do przewozu, odprawy i przewozu przesyłek, ładunków oraz osób;
6. zestawiania, rozrządzania i obsługi pociągów.

2. EFEKTY KSZTAŁCENIA

Do wykonywania wyżej wymienionych zadań zawodowych niezbędne jest osiągnięcie zakładanych efektów kształcenia, na które składają się:

1. efekty kształcenia wspólne dla wszystkich zawodów;

   (BHP). Bezpieczeństwo i higiena pracy
   Uczeń:

   1. rozróżnia pojęcia związane z bezpieczeństwem i higieną pracy, ochroną przeciwpożarową, ochroną środowiska i ergonomią;
   2. rozróżnia zadania i uprawnienia instytucji oraz służb działających w zakresie ochrony pracy i ochrony środowiska w Polsce;
   3. określa prawa i obowiązki pracownika oraz pracodawcy w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy;
   4. przewiduje zagrożenia dla zdrowia i życia człowieka oraz mienia i środowiska związane z wykonywaniem zadań zawodowych;
   5. określa zagrożenia związane z występowaniem szkodliwych czynników w środowisku pracy;
   6. określa skutki oddziaływania czynników szkodliwych na organizm człowieka;
   7. organizuje stanowisko pracy zgodnie z obowiązującymi wymaganiami ergonomii, przepisami bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej i ochrony środowiska;
   8. stosuje środki ochrony indywidualnej i zbiorowej podczas wykonywania zadań zawodowych;
   9. przestrzega zasad bezpieczeństwa i higieny pracy oraz stosuje przepisy prawa dotyczące ochrony przeciwpożarowej i ochrony środowiska;
   10. udziela pierwszej pomocy poszkodowanym w wypadkach przy pracy oraz w stanach zagrożenia zdrowia i życia.

   (PDG). Podejmowanie i prowadzenie działalności gospodarczej
   Uczeń:

   1. stosuje pojęcia z obszaru funkcjonowania gospodarki rynkowej;
   2. stosuje przepisy prawa pracy, przepisy prawa dotyczące ochrony danych osobowych oraz przepisy prawa podatkowego i prawa autorskiego;
   3. stosuje przepisy prawa dotyczące prowadzenia działalności gospodarczej;
   4. rozróżnia przedsiębiorstwa i instytucje występujące w branży i powiązania między nimi;
   5. analizuje działania prowadzone przez przedsiębiorstwa funkcjonujące w branży;
   6. inicjuje wspólne przedsięwzięcia z różnymi przedsiębiorstwami z branży;
   7. przygotowuje dokumentację niezbędną do uruchomienia i prowadzenia działalności gospodarczej;
   8. prowadzi korespondencję związaną z prowadzeniem działalności gospodarczej;
   9. obsługuje urządzenia biurowe oraz stosuje programy komputerowe wspomagające prowadzenie działalności gospodarczej;
   10. planuje i podejmuje działania marketingowe prowadzonej działalności gospodarczej;
   11. optymalizuje koszty i przychody prowadzonej działalności gospodarczej.

   (JOZ). Język obcy ukierunkowany zawodowo
   Uczeń:

   1. posługuje się zasobem środków językowych (leksykalnych, gramatycznych, ortograficznych oraz fonetycznych), umożliwiających realizację zadań zawodowych;
   2. interpretuje wypowiedzi dotyczące wykonywania typowych czynności zawodowych artykułowane powoli i wyraźnie, w standardowej odmianie języka;
   3. analizuje i interpretuje krótkie teksty pisemne dotyczące wykonywania typowych czynności zawodowych;
   4. formułuje krótkie i zrozumiałe wypowiedzi oraz teksty pisemne umożliwiające komunikowanie się w środowisku pracy;
   5. korzysta z obcojęzycznych źródeł informacji.

   (KPS). Kompetencje personalne i społeczne
   Uczeń:

   1. przestrzega zasad kultury i etyki;
   2. jest kreatywny i konsekwentny w realizacji zadań;
   3. przewiduje skutki podejmowanych działań;
   4. jest otwarty na zmiany;
   5. potrafi radzić sobie ze stresem;
   6. aktualizuje wiedzę i doskonali umiejętności zawodowe;
   7. przestrzega tajemnicy zawodowej;
   8. potrafi ponosić odpowiedzialność za podejmowane działania;
   9. potrafi negocjować warunki porozumień;
   10. współpracuje w zespole.

   (OMZ). Organizacja pracy małych zespołów (wyłącznie dla zawodów nauczanych na poziomie technika)
   Uczeń:

   1. planuje pracę zespołu w celu wykonania przydzielonych zadań;
   2. dobiera osoby do wykonania przydzielonych zadań;
   3. kieruje wykonaniem przydzielonych zadań;
   4. ocenia jakość wykonania przydzielonych zadań;
   5. wprowadza rozwiązania techniczne i organizacyjne wpływające na poprawę warunków i jakość pracy;
   6. komunikuje się ze współpracownikami.
2. efekty kształcenia wspólne dla zawodów w ramach obszaru administracyjno-usługowego, stanowiące podbudowę do kształcenia w zawodzie lub grupie zawodów PKZ(AU.t);

   PKZ(AU.t) Umiejętności stanowiące podbudowę do kształcenia w zawodzie technik transportu kolejowego

   Uczeń:

   1. rozpoznaje elementy sieci kolejowej;
   2. rozróżnia elementy dróg kolejowych oraz kolejowych obiektów mostowych i określa ich funkcje;
   3. przestrzega zasad eksploatacji kolei;
   4. rozróżnia tabor kolejowy i określa jego przeznaczenie;
   5. charakteryzuje wyposażenie wagonów pasażerskich i towarowych;
   6. posługuje się systemem znakowania taboru kolejowego;
   7. wykonuje rysunki konstrukcyjne infrastruktury kolejowej;
   8. odczytuje plany i rysunki schematyczne posterunków ruchu kolejowego;
   9. klasyfikuje kolejowe usługi transportowe;
   10. rozróżnia rodzaje dokumentów przewozowych;
   11. rozpoznaje urządzenia sygnalizacji kolejowej;
   12. posługuje się dokumentacją techniczną i instrukcjami dotyczącymi prowadzenia ruchu kolejowego i sygnalizacji kolejowej oraz przestrzega norm w tym zakresie;
   13. stosuje programy komputerowe wspomagające wykonywanie zadań.
3. efekty kształcenia właściwe dla kwalifikacji wyodrębnionych w zawodzie technik transportu kolejowego opisane w części II:

   AU.46. Organizacja i prowadzenie ruchu pociągów

   1. Organizacja i prowadzenie ruchu pociągów na szlakach oraz posterunkach ruchu

   Uczeń:

   1. określa przeznaczenie poszczególnych rodzajów posterunków ruchu, budowli i urządzeń sterowania ruchem kolejowym;
   2. przestrzega zasad numeracji torów i rozjazdów;
   3. określa zadania i obowiązki pracowników zajmujących się prowadzeniem ruchu pociągów;
   4. posługuje się rozkładami jazdy pociągów;
   5. prowadzi ruch pociągów na posterunku ruchu i przyległych szlakach;
   6. kieruje ruchem pociągów w sytuacji zamknięcia toru;
   7. wykonuje prace związane z prowadzeniem ruchu pociągów zgodnie z systemem zarządzania bezpieczeństwem oraz zarządzania jakością;
   8. klasyfikuje wypadki kolejowe według określonych kryteriów;
   9. przestrzega zasad postępowania obowiązujących w sytuacji wypadku kolejowego;
   10. wypełnia dokumentację związaną z prowadzeniem ruchu pociągów;
   11. dobiera rodzaj rozkazu do treści przekazywanej informacji lub polecenia;
   12. przekazuje treść rozkazów pisemnych za pomocą urządzeń radiołączności;
   13. kieruje ruchem pociągów zgodnie z obowiązującymi zasadami;
   14. przestrzega procedur obowiązujących w sytuacji konieczności zatrzymania pociągu lub przepuszczenia innego pociągu nieprzewidzianego w rozkładzie jazdy;
   15. przekazuje komunikaty słowne, sygnały ręczne, świetlne i dźwiękowe;
   16. odczytuje komunikaty i sygnały bezpieczeństwa przekazywane przez innych uczestników ruchu kolejowego;
   17. odczytuje i interpretuje sygnały przekazywane za pomocą urządzeń sygnalizacji kolejowej oraz wskaźników;
   18. korzysta z programów komputerowych wspomagających prowadzenie ruchu kolejowego;
   19. obsługuje podręczny sprzęt gaśniczy;
   20. posługuje się telefonami alarmowymi;
   21. formułuje treść telefonogramów alarmowych.

   2. Obsługa urządzeń sterowania ruchem i urządzeń łączności

   Uczeń:

   1. obsługuje urządzenia sterowania ruchem na szlakach kolejowych i posterunkach ruchu;
   2. posługuje się planami schematycznymi stacji kolejowych;
   3. prowadzi dokumentację związaną z obsługą urządzeń sterowania ruchem kolejowym i urządzeń łączności;
   4. obsługuje urządzenia sterowania ruchem na szlakach kolejowych i posterunkach ruchu;
   5. obsługuje urządzenia nastawcze i rozjazdy;
   6. obsługuje rogatki przejazdowe;
   7. obsługuje radiotelefony stacjonarne i przenośne oraz urządzenia megafonowe;
   8. odnotowuje nieprawidłowości w działaniu urządzeń łączności;
   9. przestrzega, w ściśle określonych przypadkach, obostrzonych procedur prowadzenia ruchu pociągów oraz stosuje zamknięcia pomocnicze;
   10. ocenia stan techniczny torów kolejowych;
   11. dokonuje oględzin oraz ocenia stan techniczny rozjazdów i zamknięć nastawczych;
   12. wykonuje prace związane z konserwacją rozjazdów;
   13. obsługuje półsamoczynne i ręczne odłączniki sekcyjne;
   14. wyłącza rozjazdy z centralnego nastawiania z zachowaniem zasad bezpieczeństwa;
   15. obsługuje agregaty prądotwórcze;
   16. obsługuje urządzenia sterowania ruchem kolejowym i urządzenia łączności zasilane prądem elektrycznym;
   17. obsługuje urządzenia sygnalizacji alarmowej.

   3. Nadzorowanie i koordynacja pracy przewoźników na stacji kolejowej

   Uczeń:

   1. przestrzega ogólnych oraz szczegółowych zasad prowadzenia pracy manewrowej;
   2. określa maksymalne dozwolone szybkości jazdy manewrowej;
   3. posługuje się planami przejścia wagonów oraz instrukcjami obsługi stacji i punktów ładunkowych;
   4. sprawdza poprawność zestawiania pociągów, ze szczególnym uwzględnieniem rozmieszczenia wagonów z ładunkami niebezpiecznymi, przesyłkami nadzwyczajnymi, nieczynnych pojazdów trakcyjnych;
   5. przestrzega zasad i ograniczeń związanych ze stosowaniem trakcji wielokrotnej;
   6. dokonuje oględzin technicznych i handlowych składu pociągu;
   7. kontroluje przestrzeganie procedur obowiązujących podczas wykonywania szczegółowej i uproszczonej próby hamulca zespolonego;
   8. posługuje się stacyjnym rozkładem jazdy pociągów;
   9. dokumentuje czas i miejsce pracy poszczególnych przewoźników;
   10. kontroluje stosowanie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy podczas prowadzenia pracy manewrowej.

   AU.47. Planowanie i realizacja przewozów kolejowych

   1. Planowanie przewozów pasażerskich i towarowych

   Uczeń:

   1. sporządza zapotrzebowanie na wagony i pojazdy trakcyjne;
   2. sporządza plany efektywnego wykorzystywania wagonów oraz planuje prace związane z obsługą stacji i punktów ładunkowych;
   3. dokonuje analizy potoków ładunków na stacji rozrządowej;
   4. dobiera pojazdy trakcyjne do rodzaju planowanej pracy;
   5. dobiera typ i ładowność wagonów do wielkości masy towarowej;
   6. przestrzega zasad racjonalnej gospodarki pojazdami kolejowymi;
   7. sporządza blokowy schemat stacji rozrządowej;
   8. sporządza schematy obsługi odcinków linii kolejowych pociągami zdawczymi;
   9. sporządza harmonogramy pracy manewrowej;
   10. oblicza minimalne i rozkładowe czasy przejścia wagonów;
   11. oblicza współczynniki pracy manewrowej i obrotu wagonu;
   12. ewidencjonuje i oblicza czas pozostawania wagonów towarowych w dyspozycji klienta;
   13. prowadzi działania marketingowe związane ze świadczeniem usług przewozowych;
   14. przestrzega rozkładów czasu pracy obowiązujących w transporcie kolejowym;
   15. sporządza grafiki dyżurów pracowników.

   2. Planowanie i realizacja przewozu osób, przesyłek i ładunków

   Uczeń:

   1. przygotowuje dokumenty przewozowe;
   2. planuje drogę przewozu ładunków, przesyłek, osób;
   3. korzysta z instrukcji, taryf i innych dokumentów dotyczących organizacji przewozów;
   4. wykonuje czynności zdawczo-odbiorcze związane z przyjęciem przesyłek do przewozu i wydaniem przesyłek;
   5. przestrzega procedur związanych z przekazaniem i przyjęciem wagonów przed rozpoczęciem i po zakończeniu czynności ładunkowych;
   6. sprawdza stan placów, ramp i urządzeń ładunkowych przed rozpoczęciem i po zakończeniu czynności ładunkowych;
   7. ustala należności przewozowe, pozaprzewozowe oraz opłaty dodatkowe;
   8. ewidencjonuje pobrane należności oraz sporządza sprawozdawczość kasową;
   9. obsługuje kasy fiskalne, terminale biletowe oraz wykonuje czynności kasowe;
   10. przeprowadza oględziny oraz ocenia stan techniczny wagonów przed ich dopuszczeniem do przewozu;
   11. kwalifikuje wagony pod względem przydatności do przewozów krajowych i międzynarodowych;
   12. ocenia stan techniczny i kwalifikuje wagony węglarki do wysyłki składami zwartymi;
   13. ocenia stan techniczny i handlowy wagonów w składzie pociągu;
   14. przestrzega procedur związanych z wykonywaniem szczegółowej i uproszczonej próby hamulca zespolonego;
   15. sporządza wykazy pojazdów kolejowych w składach pociągów oraz prowadzi karty prób hamulców zespolonych;
   16. wykonuje prace związane z obsługą hamulców;
   17. przekazuje dokumenty przewozowe drużynie pociągowej zgodnie z obowiązującymi procedurami;
   18. obserwuje wjazd i wyjazd pociągu ze stacji;
   19. kontroluje działanie urządzeń wspomagających otwieranie i zamykanie drzwi wagonów;
   20. kontroluje zabezpieczanie ładunków przed dostępem osób nieuprawnionych;
   21. posługuje się wewnętrznym rozkładem jazdy pociągów;
   22. opracowuje proste rozkłady jazdy pociągów oraz sporządza wykresy ruchu;
   23. obsługuje instalację elektryczną i nagłośnieniową wagonu pasażerskiego;
   24. przestrzega procedur w przypadku wystąpienia pożaru w pociągu lub na terenie przedsiębiorstwa kolejowego.

   3. Zarządzanie pociągami i ładunkami

   Uczeń:

   1. stosuje podstawowe metody wykonywania pracy manewrowej i rozrządu wagonów;
   2. posługuje się sygnalizacją stosowaną podczas pracy manewrowej;
   3. odczytuje wskazania urządzeń sygnalizacyjnych;
   4. przestrzega zasad rozmieszczania pojazdów kolejowych w składzie pociągu;
   5. sporządza i interpretuje karty rozrządowe;
   6. określa maksymalną szybkość jazdy manewrowej w zależności od rodzaju wykonywanej pracy;
   7. przestrzega procedur przekazywania i odbioru wagonów do i od klienta, wykonywanych podczas obsługi punktów ładunkowych;
   8. dokonuje oględzin technicznych i handlowych wagonów i ładunków podczas obsługi punktów ładunkowych;
   9. określa obowiązki pracowników drużyn: pociągowej, manewrowej i trakcyjnej;
   10. obsługuje przenośne terminale biletowe oraz wypisuje bilety ręcznie.

3. WARUNKI REALIZACJI KSZTAŁCENIA ZAWODOWEGO

Szkoła podejmująca kształcenie w zawodzie technik transportu kolejowego powinna posiadać następujące pomieszczenia dydaktyczne:

1. pracownię sterowania ruchem kolejowym, wyposażoną w: stanowisko komputerowe dla nauczyciela podłączone do sieci lokalnej z dostępem do Internetu, z drukarką, ze skanerem i z projektorem multimedialnym, stanowiska komputerowe (jedno stanowisko dla jednego ucznia) podłączone do sieci lokalnej z dostępem do Internetu, oprogramowanie symulacyjne do prowadzenia ruchu kolejowego (jedno stanowisko dla dwóch uczniów), oprogramowanie wspomagające realizację procesu przewozowego (na każdym stanowisku komputerowym), stanowiska składające się z urządzeń sterowania ruchem kolejowym, urządzeń łączności telefonicznej, radiotelefonicznej i dyspozytorskiej, informacji audiowizualnej i informacji sygnalizacyjnych (jedno stanowisko dla dwóch uczniów), plansze poglądowe, czasopisma branżowe, filmy dydaktyczne;
2. pracownię przewozów kolejowych, wyposażoną w: stanowisko komputerowe dla nauczyciela podłączone do sieci lokalnej z dostępem do Internetu, z drukarką, skanerem i z projektorem multimedialnym, stanowiska komputerowe (jedno stanowisko dla jednego ucznia) podłączone do sieci lokalnej z dostępem do Internetu, oprogramowanie stosowane przez przewoźników kolejowych, wspomagające działalność handlowo-przewozową (na każdym stanowisku komputerowym), mapy komunikacji kolejowej krajowej i międzynarodowej, taryfy i instrukcje taryfowe kolejowych przewoźników osób, przesyłek i towarów (jeden komplet dla każdego ucznia), kasy fiskalne (jedna dla każdego ucznia);
3. pracownię dróg i taboru kolejowego, wyposażoną w: przyrządy do pomiaru toru i zestawów kołowych (jeden zestaw dla czterech uczniów), modele lub eksponaty: wagonów kolejowych, taboru trakcyjnego, maszyn torowych i pojazdów pomocniczych, części taboru, zestawów kołowych, łożysk tocznych, układu sprężynowania taboru, wózków wagonowych, hamulca zespolonego, elementów sieci trakcyjnej.

Kształcenie praktyczne może odbywać się w: pracowniach szkolnych, w przedsiębiorstwach zarządzających infrastrukturą towarową oraz u przewoźników (pasażerskiego i towarowego).

Szkoła organizuje praktyki zawodowe w podmiocie zapewniającym rzeczywiste warunki pracy właściwe dla nauczanego zawodu w wymiarze 7 tygodni (280 godzin), w tym 3 tygodnie u zarządcy infrastruktury towarowej oraz po 2 tygodnie u przewoźników (pasażerskiego i towarowego).

4. Minimalna liczba godzin kształcenia zawodowego¹⁾

¹⁾ W szkole liczbę godzin kształcenia zawodowego należy dostosować do wymiaru godzin określonego w przepisach w sprawie ramowych planów nauczania w szkołach publicznych danego typu, zachowując minimalną liczbę godzin wskazanych w tabeli odpowiednio dla efektów kształcenia: wspólnych dla wszystkich zawodów i wspólnych dla zawodów w ramach obszaru kształcenia stanowiących podbudowę do kształcenia w zawodzie lub grupie zawodów oraz właściwych dla kwalifikacji wyodrębnionych w zawodzie.